Ponad 90% Polaków uważa, że działania zmierzające do zwiększania odporności na skutki zmian klimatu są ważne dla ich kraju, wynika z dorocznej ankiety dotyczącej klimatu przeprowadzonej na zlecenie Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Siódma edycja badania pokazała, że prawie osiem na dziesięć osób ankietowanych w Polsce spodziewa się dostosować styl życia do zmieniającego się klimatu. To wynik powyżej średniej w Unii Europejskiej. Wynika z faktu, że bezpośrednie doświadczenie ekstremalnych zjawisk pogodowych takich jak powodzie, susze i silne burze jest bardziej powszechne w Polsce, niż w niektórych innych krajach wspólnoty. Większość badanych Polaków jest również zdania, że inwestycje przystosowawcze do zmian klimatu mogą pobudzić gospodarkę i potrzebne są natychmiast, żeby zapobiegać pogłębianiu się negatywnych konsekwencji gwałtownych zjawisk pogodowych. Respondenci z Polski udzielili takich odpowiedzi pomimo tego, że jednocześnie zaszeregowali zmiany klimatu dopiero na siódmym miejscu wśród najważniejszych wyzwań stojących przed ich krajem. Tę listę otworzyły koszty życia oraz zagrożenia dla bezpieczeństwa wynikające z wojny Rosji w Ukrainie.
Najważniejsze wnioski
- 93% respondentów z Polski twierdzi, że przystosowanie się do zmian klimatu przez ich kraj jest ważne, a 25% podkreśla, że należy traktować tę kwestię priorytetowo.
- 77% (o 5 punktów procentowych powyżej średniej UE) Polaków spodziewa się, że będzie musiało zmienić styl życia ze względu na zmiany klimatu.
W 2024 r. Polska zmagała się z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, w tym z powodziami, które wystąpiły w połowie września po wyjątkowo intensywnych opadach deszczu. Uznawane za najsilniejsze w historii regionu, opady dotknęły prawie dwa miliony ludzi i spowodowały co najmniej 24 zgony w całej Europie Środkowej, w tym w Polsce. W reakcji na kryzys polski rząd ogłosił stan klęski żywiołowej i uruchomił znaczne środki na działania naprawcze.
Wraz ze wzrostem częstości i intensywności klęsk żywiołowych ekonomiczne skutki zmian klimatu nasilają się. Naukowcy przewidują, że koszty związane z klęskami żywiołowymi będą dalej rosły. Z raportu Europejskiej Agencji Środowiska[1] wynika, że Europa jest kontynentem, który ociepla się najszybciej, a wzrost globalnych temperatur będzie prowadził do coraz częstszych ekstremalnych zjawisk pogodowych. Tendencja ta stawia poważne wyzwania przed infrastrukturą oraz zagraża stabilności globalnych dostaw wody i żywności, co podkreśla pilną potrzebę opracowania kompleksowych strategii przystosowania się do zmiany klimatu.
„Europejski Bank Inwestycyjny jest gotów wspierać Polskę w odbudowie po powodziach, które we wrześniu dotknęły południowo-zachodnią część naszego kraju. Spowodowane zniszczenia stanowią tragiczny przykład rosnących kosztów, jakie niosą ze sobą ekstremalne zjawiska pogodowe i zmiany klimatu. Naszą misją jako banku klimatu UE jest zapewnienie finansowania i usług doradczych w celu wsparcia Polski w budowie najwyższej klasy infrastruktury przeciwpowodziowej, czyli na przykład sieci energetycznych i polderów zdolnych stawić czoła efektom zmian klimatu”- powiedziała wiceprezes EBI, profesor Teresa Czerwińska.
„Obecnie z niepokojem śledzimy kolejne doniesienia powodziowe z Hiszpanii, a naukowcy szacują, że tego typu klęsk żywiołowych będzie coraz więcej w miarę wzrostu globalnych temperatur. Strategiczne finansowanie EBI może odegrać tu kluczową rolę. Musimy finansować działania adaptacyjne, żeby chronić ludność. Inwestycje w zwiększanie odporności klimatycznej to jednocześnie inwestycje w innowacje technologiczne, które zwiększają konkurencyjność gospodarczą i stanowią szansę rozwojową dla Polski” – dodała.
EBI opublikował dziś siódmą doroczną ankietę klimatyczną, w której zebrał opinie ponad 24 tys. respondentów z UE i ze Stanów Zjednoczonych na temat zmian klimatu. W Polsce w badaniu przeprowadzonym w sierpniu 2024 r., przed wrześniową powodzią, wzięło udział 1000 osób.
Wpływ zmian klimatu na zmianę stylu życia
Choć Polacy ogólnie postrzegają zmiany klimatu jako mniej istotne niż inne wyzwania stojące przed ich krajem, ich świadomość potrzeby adaptacji jest wyższa, niż średnia w UE. Wynika to z faktu, że w większym stopniu doświadczyli bezpośrednio ekstremalnych zjawisk pogodowych i związanych z nimi konsekwencji dla swoich źródeł utrzymania i warunków życia:
- 83% ankietowanych (w porównaniu ze średnią UE wynoszącą 80%) doświadczyło co najmniej jednego ekstremalnego zjawiska pogodowego w ciągu ostatnich pięciu lat. W szczególności, 56% doświadczyło ekstremalnych upałów i fal upałów, 47% doświadczyło suszy (12 pp. powyżej średniej UE wynoszącej 35%), a 47% – poważnych burz lub gradobić (13 pp. powyżej średniej UE wynoszącej 34%).
Skutki ekstremalnych zjawisk pogodowych mają zarówno wyraźny, jak i zróżnicowany charakter:
- 69% respondentów z Polski wskazało, że doświadczyło co najmniej jednego bezpośredniego skutku ekstremalnych zjawisk pogodowych (wynik zbliżony do średniej europejskiej wynoszącej 68%); 35% doświadczyło przerwy w dostawie prądu lub energii (15 pp. powyżej średniej UE), 19% ucierpiało z powodu zniszczenia lasów lub obszarów naturalnych w pobliżu ich domu, a 17% miało problemy zdrowotne.
W tym kontekście Polacy dostrzegają potrzebę działań przystosowawczych do zmian klimatu:
- 77% badanych Polaków (5 pp. powyżej średniej UE wynoszącej 72%) przyznaje, że będzie musiało dostosować styl życia do zmian klimatu;
- 37% uważa, że będzie musiało przenieść się do obszarów mniej narażonych na skutki zmian klimatu, nawet jeśli położonych niedaleko miejsca zamieszkania, aby uniknąć powodzi, pożarów lasów lub innych ekstremalnych zjawisk pogodowych;
- 27% twierdzi, że będzie musiało przenieść się do chłodniejszego regionu lub kraju.
Ważna kwestia
- 93% Polaków dostrzega potrzebę przystosowania się do zmian klimatu (w porównaniu ze średnią w UE wynoszącą 94%). 68% uważa tę kwestię za ważną, a jedna czwarta (25% w porównaniu z 50% obywateli UE) uważa, że przystosowanie się do zmian klimatu jest priorytetem dla Polski w nadchodzących latach.
Przystosowanie się do zmian klimatu jest również uważane za szansę dla gospodarki i długoterminową inwestycję dla kraju:
- 83% uważa, że inwestycje w przystosowanie się do zmiany klimatu mogą przyczynić się do tworzenia miejsc pracy i pobudzenia lokalnej gospodarki;
- 77% (w porównaniu z 85% w UE) uważa, że przystosowanie się do zmian klimatu wymaga natychmiastowych inwestycji, aby uniknąć wyższych kosztów w przyszłości.
Aby społeczeństwo mogło skutecznie przystosować się do zmian klimatu, niezbędne jest zapewnienie odpowiedniego poziomu informacji. Pozytywną informacją jest, że 70% Polaków twierdzi, że zostali poinformowani o działaniach, które mogą podjąć, aby skutecznie dostosować swoje domy i styl życia (wynik zbliżony do średniej UE wynoszącej 71%). Ponad dwie trzecie (60%, co stanowi wynik zbliżony do średniej UE) pozostaje jednak nieświadome istnienia dotacji publicznych lub zachęt finansowych wspierających działania w tym zakresie.
Priorytety w zakresie przystosowania się do zmian klimatu
Respondenci z Polski wymienili następujące kluczowe priorytety dotyczące przystosowania się do zmian klimatu w różnych regionach kraju:
- chłodzenie miast dzięki sadzeniu drzew wzdłuż ulic i tworzeniu terenów zielonych (50% w Polsce, w porównaniu z 42% w UE);
- sadzenie roślinności, która jest odporniejsza na zmiany klimatu (39%);
- poprawa infrastruktury, np. lepsze systemy odwadniające, wały przeciwpowodziowe, schrony burzowe lub odporniejsze sieci energetyczne.
W kwestii tego, kto powinien ponosić koszty działań adaptacyjnych:
- 39% uważa, że koszty powinny ponosić firmy i branże, które w największym stopniu przyczyniają się do zmian klimatu;
- 36% jest zdania, że wszyscy powinni płacić po równo;
- 9% twierdzi, że zamożniejsze osoby powinny ponosić koszty w postaci wyższych podatków (6 pp. poniżej średniej UE).
Zapytani o to, kto powinien w pierwszej kolejności otrzymać wsparcie w przystosowywaniu się do zmian klimatu:
- 31% ankietowanych (w porównaniu ze średnią UE wynoszącą 38%) uważa, że wszyscy powinni otrzymać równe wsparcie;
- 28% uważa, że osoby starsze powinny być potraktowane priorytetowo;
- 28% twierdzi, że osoby mieszkające na obszarach o wysokim ryzyku powinny otrzymać wsparcie w pierwszej kolejności (5 pp. powyżej średniej UE).
Dyskusja na temat tego, kto powinien otrzymać wsparcie w zakresie przystosowania do zmian klimatu wykracza poza ramy narodowe. W Polsce opinie na ten temat są równomiernie podzielone - zdaniem połowy respondentów ich kraj powinien robić więcej, aby pomóc najbardziej narażonym krajom rozwijającym się w adaptacji do zmian klimatu (średnia w UE wynosi 57%).
Uwagi dla redakcji:
Grupa EBI
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) jest instytucją Unii Europejskiej udzielającą kredytów długoterminowych, której udziałowcami są państwa członkowskie. Bank zapewnia wsparcie finansowe dla rzetelnie przygotowanych inwestycji, które przyczyniają się do realizacji celów polityki UE. Projekty EBI podnoszą konkurencyjność, stymulują innowacje, promują zrównoważony rozwój, zwiększają spójność społeczną i terytorialną oraz wspierają sprawiedliwą i szybką transformację w kierunku neutralności klimatycznej.
Grupa EBI, do której należy również Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI), podpisała w 2023 r. umowy dotyczące nowego finansowania o łącznej wartości 88 mld euro, z czego 90% dotyczy Unii Europejskiej. Oczekuje się, że zobowiązania te pozwolą uruchomić inwestycje o wartości około 320 mld euro, wesprą 400 tys. przedsiębiorstw i 5,4 mln miejsc pracy.
Wszystkie projekty finansowane przez Grupę EBI są zgodne z porozumieniem klimatycznym z Paryża. Grupa EBI nie finansuje inwestycji w paliwa kopalne. EBI jest na dobrej drodze, aby do 2030 r. zrealizować cel zgodny z planem działania banku klimatycznego, jakim jest wsparcie 1 bln euro inwestycji w zrównoważony rozwój w zakresie klimatu i środowiska. Ponad połowa rocznego finansowania Grupy EBI wspiera projekty bezpośrednio przyczyniające się do łagodzenia zmian klimatu i przystosowania się do nich oraz do poprawy stanu środowiska.
Około połowa finansowania EBI w Unii Europejskiej skierowana jest do regionów objętych polityką spójności, gdzie dochód na mieszkańca wypada poniżej średniej UE. To wyraz zaangażowania Banku w podnoszenie standardów życia w całej UE poprzez wspieranie wzrostu gospodarczego, który służy integracji społecznej.
EBI a adaptacja klimatyczna w Polsce
Ponad połowę łącznego finansowania o wartości 5,1 mld euro udzielonego w ubiegłym roku w Polsce przez Grupę EBI przeznaczono na zielone inwestycje i inwestycje w dziedzinie klimatu, co stanowi wzrost z 49% w 2022 r. Jako bank klimatu UE, EBI inwestuje w sprawiedliwą transformację energetyczną w Polsce. W ubiegłym roku, wsparcie to wzrosło skokowo - o 80% r/r – do 1,78 mld euro i obejmowało m.in. rozwój zrównoważonej infrastruktury energetycznej zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym.
Ankieta EBI dotycząca klimatu
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), jako bank klimatu UE, opublikował już siódmą edycję ankiety dotyczącej klimatu. Od 2018 r. dzięki udziałowi ponad 24 tys. respondentów ankieta jest cennym źródłem opinii obywateli Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych na temat zmian klimatu. Tegoroczna ankieta została przeprowadzona online (udział był możliwy za pomocą komputera, tabletu lub telefonu komórkowego) przez biuro BVA Xsight w dniach 6–23 sierpnia 2024 r. w 27 krajach Unii Europejskiej i w Stanach Zjednoczonych. Więcej informacji na temat zastosowanej metodyki można znaleźć tutaj.
[1] Europa nie jest przygotowana na szybko rosnące zagrożenia klimatyczne | Strona główna Europejskiej Agencji Środowiska (europa.eu)