Z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet liderki banku UE przekonują, że z etycznego i społecznego punktu widzenia zwiększenie inwestycji w kobiety-przedsiębiorców jest słusznym działaniem. Firmy należące do kobiet osiągają również wysokie zyski.
By Teresa Czerwinska, Lilyana Pavlova and Gelsomina Vigliotti, Vice Presidents of the European Investment Bank
Ograniczanie możliwości ekonomicznych kobiet – zarówno poprzez brak wsparcia dla prowadzonych przez nie przedsiębiorstw, jak i ignorowanie ich pomysłów oraz doświadczenia – odbija się negatywnie na ogólnych wynikach gospodarczych i ogranicza innowacyjność, bez której nie rozwiążemy tak istotnych problemów, jak chociażby zmiana klimatu.
Musimy położyć większy nacisk na wspieranie kobiet-przedsiębiorców – i to nie tylko dlatego, że jest to słuszne z etycznego i społecznego punktu widzenia. To się po prostu opłaca. Zapewnienie kobietom równych szans, a tym samym lepsze wykorzystanie tkwiącego w nich potencjału, mogłoby przynieść gospodarce nawet 160 bln dolarów.
Kobiety zakładające przedsiębiorstwa typu start-up w Europie są rzadkością. Wynika to po części z faktu, że kobiety zakładają mniej firm niż mężczyźni. Chociaż stanowią ponad połowę populacji, to wśród przedsiębiorców jest ich mniej niż jedna trzecia. Jednocześnie choć firmy zakładane przez kobiety otrzymują mniej niż połowę kapitału inwestycyjnego w porównaniu z firmami zakładanymi przez mężczyzn, osiągają dwukrotnie wyższe przychody w przeliczeniu na każdego zainwestowanego dolara.
Nierówności te są szczególnie widoczne w segmencie kapitału podwyższonego ryzyka. Nawet jeśli kobiety decydują się na założenie przedsiębiorstwa typu start-up, mają problemy z uzyskaniem finansowania. W 2021 roku kobiety-przedsiębiorcy przyciągnęły jedynie niewielki ułamek inwestycji w ramach kapitału podwyższonego ryzyka, który wyniósł 1%. Niewiele lepiej sytuacja wygląda po drugiej stronie Atlantyku. Kobiety-przedsiębiorcy w Stanach Zjednoczonych otrzymały w 2021 roku zaledwie 2% łącznego finansowania w ramach kapitału inwestycyjnego podwyższonego ryzyka – najmniej od 2016 roku.
Różnorodność na najwyższych stanowiskach w przedsiębiorstwach wpływa także na poprawę ich wyników finansowych. Firmy, w których zarządach zasiada silna reprezentacja kobiet, mają o 28% większe szanse na osiągnięcie lepszych wyników, a firmy z zespołami kierowniczymi zróżnicowanymi pod względem płci – o 25%.
Konkretne działania na rzecz wsparcia kobiet
Badanie przeprowadzone przez wydział usług doradczych w zakresie finansowania innowacji Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Finansowanie kobiet-przedsiębiorców: Jak pobudzić wzrost gospodarczy (Funding Women Entrepreneurs: How to Empower Growth), wykazało, że w Unii Europejskiej stopniowo poprawia się dostęp do finansowania w ramach kapitału podwyższonego ryzyka oraz kapitału zalążkowego dla firm prowadzonych przez kobiety i będących ich własnością. Coraz więcej kobiet zakłada też własne fundusze inwestycyjne lub występuje w roli głównych partnerów w funduszach kapitału podwyższonego ryzyka.
Europa wciąż jednak pozostaje w tyle za innymi regionami świata pod względem udziału kobiet w kapitale podwyższonego ryzyka i innych inwestycjach prywatnych. Wskaźnik przedsiębiorczości wśród kobiet europejskich jest również niski i wynosi zaledwie 5,7% (dla porównania: średnia w pozostałych regionach świata wynosi 11%).
Aby nadrobić te zaległości, potrzebna jest radykalna zmiana. Działania w poniższych czterech kluczowych obszarach mogą radykalnie poprawić zdolność kobiet do zakładania i finansowania przedsiębiorstw:
1. Zwiększenie liczby kobiet zarządzających funduszami i podejmujących decyzje w funduszach kapitału podwyższonego ryzyka. Istotną przeszkodą jest brak kobiet jako partnerek w funduszach kapitału podwyższonego ryzyka oraz niewielka liczba funduszy inwestycyjnych prowadzonych lub zarządzanych przez kobiety. Tylko 5% partnerów zarządzających w funduszach kapitału podwyższonego ryzyka w Unii Europejskiej to kobiety, podczas gdy w amerykańskich funduszach tego typu stanowią one około 15% komplementariuszy.
Fundusze kapitału podwyższonego ryzyka, w których wspólnikiem jest kobieta, trzykrotnie częściej inwestują w firmy prowadzone przez kobiety. Islandzki fundusz Crowberry Capital został założony przez kobiety. Jedna trzecia środków w ramach tego funduszu trafiła do kobiet-założycielek firm. W ramach swojego drugiego funduszu Crowberry Capital zebrał 76 mln euro dla firm z sektora technologii informacyjno-komunikacyjnych na wczesnym etapie rozwoju, z czego 20 mln euro pochodziło z Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego i Komisji Europejskiej.
2. Inwestowanie z uwzględnieniem aspektu płci poprzez tworzenie specjalnych funduszy i instrumentów finansowych wspierających przedsiębiorczość kobiet. Niektóre z barier, jakie napotykają na swojej drodze kobiety-przedsiębiorcy, mają charakter strukturalny. Na przykład od komplementariuszy oczekuje się wniesienia do nowego funduszu kapitału w wysokości od 1 do 3%. Inwestorkom może brakować środków na takie inwestycje lub na pokrycie kosztów operacyjnych, zanim fundusz zacznie przynosić zyski. Mogą one również nie mieć takich osiągnięć, jak ich koledzy, co utrudnia im pozyskiwanie środków.
3. Pomaganie kobietom w znalezieniu funduszy i uzyskaniu porad technicznych potrzebnych do rozwoju ich działalności. Większość kobiet do założenia działalności gospodarczej wykorzystuje własne oszczędności oraz środki przekazane przez członków rodziny, co może w znaczący sposób ograniczać rozwój firmy. Badania przeprowadzone we Francji wykazały, że o wsparcie do banku zwraca się 10% kobiet-przedsiębiorców, czyli o niemal jedną trzecią mniej niż mężczyzn. Inicjatywy krajowe, takie jak Enterprise Ireland, Centrum Rozwoju Technologii Przemysłowych w Hiszpanii lub Bpifrance, zapewniają fundusze dla firm będących własnością kobiet na wczesnym etapie działalności, które mogą się jednak zmniejszać w miarę rozwoju przedsiębiorstwa.
4. Wspieranie kobiet-przedsiębiorców w sektorach, w których wyraźnie ich brakuje, takich jak zaawansowane technologie, nauki przyrodnicze, technologia, inżynieria i matematyka (STEM). Wyniki badania She Figures 2021 przeprowadzonego przez Komisję Europejską wskazują, że choć liczba kobiet pracujących w sektorze badań naukowych powoli rośnie, kobiety nadal są niedostatecznie reprezentowane jako autorki wynalazków we wszystkich dziedzinach technologii. Oznacza to, że jeden z najbardziej dynamicznych obszarów wzrostu gospodarczego – zaawansowane technologie i innowacje – rozwija się bez uwzględnienia wkładu, doświadczeń i perspektyw połowy społeczeństwa. Brak kobiecych wzorców do naśladowania ma również głęboki wpływ na dziewczęta zainteresowane dziedzinami STEM.
Mniej słów, więcej czynów
Czasami wystarczy rzucić światło na problem, by znaleźć rozwiązanie. W 2019 roku Europejska Rada ds. Innowacji postawiła sobie za cel zwiększenie liczby kierowanych przez kobiety przedsiębiorstw typu start-up, które otrzymały dofinansowanie w ramach jej programu Akcelerator. Dzięki zaproszeniu większej liczby kobiet do zaprezentowania swoich firm potencjalnym inwestorom oraz zwiększeniu udziału kobiet w komisji do 50%, rada zwiększyła odsetek kierowanych przez kobiety przedsiębiorstw typu start-up, które otrzymały finansowanie z programu Akcelerator, z 8 do 29%.
Nabieramy rozpędu. W 2021 roku w Europie odnotowano rekordową liczbę udanych wyjść z inwestycji w przedsiębiorstwa typu start-up założone przez kobiety, w postaci zarówno pierwszych ofert publicznych, wykupów, jak i przejęć. Liczba kobiet, które przełamują bariery, działając lub inwestując w branży zaawansowanych technologii, musi jednak przekroczyć pewną masę krytyczną, aby można było skutecznie przeciwstawić się zakorzenionym uprzedzeniom. Potrzebnych jest również więcej danych na temat trudności, z jakimi borykają się kobiety, aby banki prywatne i rządy mogły skuteczniej wspierać wyrównywanie szans.
Zwiększenie szans kobiet nie tylko otworzy nowe rynki, ale również wzmocni konkurencyjność i pozycję Unii Europejskiej na świecie, będąc jednocześnie wyrazem troski o kwestię sprawiedliwości społecznej. Kobiety nie są traktowane równo, a przecież zapewniają społeczeństwu najlepsze możliwości inwestycji. Wszystko wskazuje na to, że postępy w zakresie równouprawnienia płci mają potencjał do przemiany naszych gospodarek. Kobiety są jednak pomijane i nie otrzymują wystarczającego finansowania. Nie jest to ani sprawiedliwe, ani mądre. Najwyższy czas, aby to zmienić.