- Pomimo pogarszających się warunków, firmy z regionu Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej (CESEE) planują ogólny wzrost inwestycji.
- Udział firm, które traktują koszty energii jako ograniczenie dla inwestycji, wzrósł do 87% (39% zainwestowało w efektywność energetyczną w 2021 r.)
- Nieco ponad jedna trzecia firm CESEE (35%) opracowała lub wprowadziła nowe produkty, procesy lub usługi, przy czym najwyższy poziom innowacyjności przedsiębiorstw w regionie odnotowano w Słowenii (48%) i w Polsce (44%).
- Połowa firm w regionie CESEE potwierdza, że zmiany klimatyczne wpływają na ich działalność, ale tylko jedna trzecia podejmuje działania ochronne (np. poprzez wykupienie ubezpieczenia).
W II kwartale 2022 r. firmy z Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej (CESEE) zgłosiły znaczne pogorszenie warunków do inwestowania. Pomimo tego iż spodziewano się, że warunki biznesowe w sektorach będą się nadal pogarszać, podobnie jak ogólny klimat gospodarczy i polityczny, firmy w CESEE planowały zainwestować więcej w 2022 r. niż w 2021 r. Jednym z impulsów była pandemia, która skłoniła firmy do większej cyfryzacji, opracowywania nowych produktów i skracania łańcuchów dostaw. Wykorzystanie zaawansowanych technologii cyfrowych rozpowszechniło się (internet rzeczy, duże zbiory danych, sztuczna inteligencja, drukowanie 3D itp.): 67% firm z regionu CESEE twierdzi, że korzysta z co najmniej jednej zaawansowanej technologii cyfrowej, zmniejszając dystans do Stanów Zjednoczonych ( 71%), zgodnie z ogólną tendencją w UE (69%). Więcej firm w CESEE zamierza nadać innowacyjności priorytet w ciągu najbliższych trzech lat, odsetek większy niż w całej Unii Europejskiej (27% w porównaniu z 24%) czy w Stanach Zjednoczonych (21%).
Oto niektóre z wyników Ankiety Inwestycyjnej EBI 2022 dotyczącej Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Badanie przedstawia wnioski z informacji otrzymanych z 5000 firm, zebranych od kwietnia do lipca 2022 r. w regionie CESEE. Ankieta obejmuje kwestie finansowania i inne wyzwania, przed którymi stoją firmy, takie jak potrzeby inwestycyjne, zmiany klimatu i transformacja cyfrowa, a także bada wpływ wojny na Ukrainie i COVID-19.
Wiceprezes EBI Lilyana Pavlova powiedziała: „Nasza ankieta ekonomiczna pokazuje, że wpływ obecnego kryzysu energetycznego jest jeszcze bardziej widoczny w CESEE niż w innych częściach Unii Europejskiej. Odnawialna i zrównoważona reakcja to najlepszy sposób wspierania bezpieczeństwa energetycznego Europy. Aby przyspieszyć zieloną transformację i zmniejszyć zależność regionu od paliw kopalnych, EBI planuje zwiększyć finansowanie czystej energii i zmobilizować do 115 miliardów euro na inwestycje w efektywność energetyczną, odnawialne źródła energii, sieci, infrastrukturę ładowania i magazynowanie”.
Debora Revoltella, główna ekonomistka EBI, dodała: „Powtarzające się wstrząsy z ostatnich trzech lat przyniosły wiele wyzwań dla firm w regionie CESEE i w pozostałej części Europy. Firmy w regionie CESEE podejmują działania: stawiają na innowacyjność (więcej niż średnia UE), pozostają zorientowane na eksport i wykorzystują zaawansowane technologie cyfrowe (zgodnie z Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi). Jednak mniej firm w regionie CESEE inwestuje w aktywa niematerialne (badania i rozwój, oprogramowanie i szkolenia) niż w całej Unii Europejskiej. Niepewność i umiejętności, wraz z kosztami energii, to najistotniejsze długoterminowe bariery dla inwestycji”.
Wiceprezes EBI, prof. Teresa Czerwińska powiedziała: „Polscy przedsiębiorcy są w ścisłej czołówce firm w regionie CESEE, które inwestują w innowacje oraz w działania ograniczające emisję gazów cieplarnianych. To bardzo pozytywna wiadomość zarówno dla gospodarki jak i dla klimatu. EBI, jako bank klimatu UE, będzie nadal wspierać MŚP by przedsiębiorstwa, pomimo utrudnionych warunków, mogły kontynuować zieloną transfomację w tym sektorze.”
Więcej inwestycji w innowacje i przeciwdziałanie zmianie klimatu
Około połowa firm zgłosiła, że zmiana klimatu wpływa na ich działalność, a jedna na dziesięć potwierdziła „poważny wpływ”. Jednak tylko jedna trzecia z nich poprawiła swoją odporność na fizyczne zagrożenia związane ze zmianą klimatu w poprzednim roku budżetowym. Firmy w Rumunii (49%) i Estonii (40%) poprawiły swoją odporność, podczas gdy na Węgrzech odsetek tych firm był najmniejszy (21%). Większość firm podejmuje działania w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, zwłaszcza w Rumunii (93%), w Polsce (90%) i w Bułgarii (70%).
W przeciwieństwie do całej Unii Europejskiej, firmy w regionie CESEE są bardziej skłonne postrzegać przejście na bardziej rygorystyczne normy klimatyczne raczej jako ryzyko niż szansę. W szczególności sektor infrastruktury postrzega przejście do gospodarki o zerowej emisji netto w ciągu najbliższych pięciu lat jako ryzyko (41%). Na poziomie przedsiębiorstw to samo dotyczy firm litewskich (43%); Natomiast firmy w Rumunii najprawdopodobniej postrzegają zieloną gospodarkę jako szansę. Jednocześnie Litwa ma najwyższy odsetek firm, które już zainwestowały i planują zainwestować w przeciwdziałanie zmianom klimatycznym w ciągu najbliższych trzech lat, w dalszej kolejności są Rumunia i Słowenia.
Handel międzynarodowy
Firmy w regionie CESEE pozostawały niezwykle zorientowane na eksport i otwarte na handel międzynarodowy, ale borykały się z różnymi zakłóceniami w handlu. Większość firm produkcyjnych (94%) i dużych firm (79%) potwierdziła udział w handlu międzynarodowym, zwłaszcza w Słowenii i na Słowacji. Cztery na pięć firm w CESEE doświadczyły zakłóceń w handlu międzynarodowym od 2021 r., a prawie połowa stwierdziła, że zarówno wojna w Ukrainie, jak i COVID-19 utrudniają im działalność. Interwencja tych firm w celu złagodzenia zakłóceń była wyższa niż średnia UE (45% w porównaniu z 37% dla całej UE). W szczególności w celu dywersyfikacji ryzyka 63% firm w regionie CESEE zgłosiło zwiększenie liczby partnerów handlowych, zwłaszcza w Rumunii (86%).
Źródła finansowania inwestycji
Finansowanie wewnętrzne stanowi największą część finansowania firm w regionie CESEE w 2022 r. (70%), w drugiej kolejności są źródła zewnętrzne (25%). Tylko 4% inwestycji jest finansowanych z poziomu grupy kapitałowej. Nieco mniej niż połowa firm w regionie CESEE (45%), które zainwestowały w ostatnim roku obrotowym, sfinansowały przynajmniej część swoich inwestycji z finansowania zewnętrznego. Podobnie jak w UE, udział ten znacznie się obniżył, zwłaszcza wśród dużych firm - spadek z 59% do 46%, oraz wśród firm z sektora produkcyjnego spadek wyniósł z 56% do 43%. Jedna trzecia (34%) firm w CESEE korzystających z finansowania zewnętrznego otrzymała granty - to znacznie więcej niż średnia unijna - 21%. Utrzymał się udział firm z ograniczeniami finansowymi w CESEE (9%) – poziom taki sam jak w ankiecie z 2021 roku, ale wyższy od średniej UE (6%).