Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων σκοπεύει να αυξήσει τη στήριξη που παρέχει στις οικονομικά ασθενέστερες περιφέρειες της ΕΕ, εστιάζοντας παράλληλα στη μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Η κλιματική αλλαγή πρέπει να συμβαδίζει με τη συνοχή.
Πολλές από τις φτωχότερες περιφέρειες της Ευρώπης συγκαταλέγονται μεταξύ εκείνων που εκτίθενται περισσότερο στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Οι περιφέρειες αυτές όμως βιώνουν παράλληλα και τις πιθανές αρνητικές συνέπειες της μετάβασης στην πράσινη, μηδενικών εκπομπών ψηφιακή οικονομία που χρειαζόμαστε για την ανάσχεση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Στη νότια Ευρώπη, η άνοδος της θερμοκρασίας στις ήδη θερμές ευρωπαϊκές χώρες, όπως π.χ. στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία, θα επηρεάσει τη γεωργία και θα αυξήσει τη συχνότητα και την ένταση των φυσικών καταστροφών, όπως π.χ. των δασικών πυρκαγιών που προκάλεσαν ανυπολόγιστες καταστροφές το περασμένο καλοκαίρι. Η αποδέσμευση από τον άνθρακα, η οποία έχει καίρια σημασία για τη μείωση των εκπομπών CO2 που αλλάζουν το κλίμα, θα πλήξει πολύ σοβαρά πολλές περιφέρειες της ανατολικής Ευρώπης που εξαρτώνται από τον άνθρακα, κοινότητες και βιομηχανικές μονάδες σε χώρες όπως η Πολωνία, αλλά και η Βουλγαρία που είναι η χώρα καταγωγής μου.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτήν την αντιφατική κατάσταση, οι επενδύσεις σε αυτές τις χώρες πρέπει να εστιάσουν στην ανάπτυξη μιας νέας μορφής οικονομίας που θα είναι βιώσιμη. Οι περισσότερες από τις επενδύσεις στις φτωχότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατευθύνονταν ανέκαθεν στις υποδομές, όπως π.χ. στους αυτοκινητοδρόμους και τους σιδηροδρόμους, ώστε να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη μέσω της διευκόλυνσης των εμπορικών συναλλαγών. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο επενδύουμε πρέπει να εξελιχθεί αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε την υπαρξιακή απειλή της κλιματικής αλλαγής και να υποστηρίξουμε τη δίκαιη μετάβαση σε μια σύγχρονη, ψηφιακή και χαμηλών εκπομπών άνθρακα οικονομία. Δεν θα πετύχουμε τους κλιματικούς μας στόχους αν δεν βοηθήσουμε όλους τους ενδιαφερομένους να αντιμετωπίσουν το κόστος της πράσινης μετάβασης, ενώ πρέπει να μας προβληματίσει το γεγονός ότι στις οικονομικά ασθενέστερες περιφέρειές μας δεν υλοποιούνται πολλές επενδύσεις για το κλίμα και τη βιωσιμότητα.
Για αυτόν τον λόγο, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων επανεξετάζει την προσέγγισή της και δημοσιεύσει νέο έγγραφο προσανατολισμού για τις επενδύσεις που υποστηρίζει στις περιφέρειες συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Φιλοδοξία μας είναι να αυξήσουμε το ποσό που δανείζουμε σε αυτές τις περιφέρειες στο 45% του συνολικού μας διαθέσιμου ποσού. Παράλληλα, επεκτείνουμε τη στήριξή μας σε όλες τις περιφέρειες που εμφανίζουν επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης χαμηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Η χρήση των δημόσιων οικονομικών για να αυξηθεί η συνοχή της ΕΕ αποτελεί μία από τις θεμελιώδεις αποστολές της ΕΤΕπ. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας επταετούς δημοσιονομικής περιόδου της ΕΕ (2014-2020), τα έργα στις περιφέρειες συνοχής αντιστοιχούσαν στο 30% των δανείων που χορήγησε η ΕΤΕπ (124 δισ. ευρώ) και οι επενδύσεις αυτές αποδείχθηκαν πολύ αποδοτικές. Σύμφωνα με τα εσωτερικά μας μοντέλα, η δανειοδοτική μας δραστηριότητα στις περιφέρειες συνοχής κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου θα τονώνει την ανάπτυξη κατά τουλάχιστον μισή ποσοστιαία μονάδα και την απασχόληση κατά τουλάχιστον δύο δέκατα της εκατοστιαίας μονάδας κάθε έτος – για τα επόμενα τριάντα έτη!
Ως πρώην υπουργός Περιφερειακής Ανάπτυξης και προϊστάμενος της αρχής διαχείρισης της περιφερειακής ανάπτυξης της Βουλγαρίας, βίωσα προσωπικά το ισχυρό αποτύπωμα που μπορούν να αφήσουν οι πολιτικές συνοχής στις περιφερειακές κοινότητες. Τα χρηματοδοτικά μέσα, όπως αυτά που υλοποιούνται με τη στήριξη της ΕΤΕπ, βελτιώνουν και επιταχύνουν τις επενδύσεις. Αυτό ακριβώς συνέβη με την πρωτοβουλία JESSICA (Κοινή ευρωπαϊκή υποστήριξη για βιώσιμες επενδύσεις σε αστικές περιοχές) η οποία ήταν ένα από τα πρώτα τέτοια μέσα που σχεδιάστηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και υλοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη με τη στήριξη της ΕΤΕπ. Σήμερα, ο Όμιλος ΕΤΕπ παρέχει επίσης χρηματοοικονομικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν με αποδοτικό και βιώσιμο τρόπο τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης.
Οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες βρίσκονται κατά βάση στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, καθώς και στην Πορτογαλία, την Ελλάδα, τις νότιες περιφέρειες της Ιταλίας, και της Ισπανίας, και πρόκειται είτε για περιφέρειες με χαμηλό εισόδημα που υστερούν σε ανάπτυξη είτε για περιφέρειες που εμφανίζουν διαχρονικά χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Πέραν αυτών των περιφερειών, υπάρχουν και οι πρώην πλούσιες βιομηχανικές περιφέρειες που πασχίζουν να αντεπεξέλθουν στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, της τεχνικής αλλαγής και της μετάβασης σε μια βιώσιμη οικονομία.
Με τη νέα μας προσέγγιση, οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες των οποίων το ΑΕΠ ανά κάτοικο είναι μικρότερο από το 75% του μέσου όρου της ΕΕ, θα τύχουν μεγαλύτερης προσοχής και θα λάβουν έως το 23% των δανείων που θα χορηγήσουμε συνολικά έως το 2025 σε επίπεδο ΕΕ. Οι περιφέρειες με ενδιάμεσο επίπεδο εισοδήματος (75-100% του μέσου όρου της ΕΕ), οι οποίες αποκαλούνται «περιφέρειες μετάβασης», αποτελούν σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μια νέα ευάλωτη ομάδα. Οι περιφέρειες μετάβασης που βρίσκονται κατά βάση σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Φινλανδία και οι Κάτω Χώρες, χρειάζονται στοχευμένη στήριξη για να αντιμετωπίσουν προκλήσεις όπως η εξάρτηση από μεταποιητικές μονάδες χαμηλής τεχνολογίας, η αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, το σχετικά χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και η μείωση της απασχόλησης στη βιομηχανία.
Ως η κλιματική τράπεζα της ΕΕ, θεωρούμε ότι μεταξύ της νέας μας αποστολής για τη συνοχή και των φιλόδοξων στόχων μας για το κλίμα δεν υπάρχουν αντιφάσεις, παρά μόνο συνέργειες και αλληλοεπικαλύψεις. Αυτές οι δύο πολιτικές συμβαδίζουν επειδή δεν θα επιτύχουμε στον κλιματικό τομέα αν δεν διαβεβαιώσουμε τους πάντες ότι δεν θα μείνει κανείς στο περιθώριο. Άλλωστε, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι το κόστος που δημιουργεί η πράσινη μετάβαση είναι πολύ μικρότερο από το καταστροφικό κόστος που θα κληθούμε να πληρώσουμε αν δεν αντιμετωπίσουμε την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Ως εκ τούτου, είμαστε πεπεισμένοι ότι έως το 2025 μπορούμε να αυξήσουμε τα δάνεια στις περιφέρειες συνοχής και να αυξήσουμε το ποσοστό των δανείων για την κλιματική δράση στο 50%, στόχος που προσπαθούμε να επιτύχουμε από τον Νοέμβριο του 2019.
Για αυτόν τον σκοπό, τα έργα που υποστηρίζουμε πρέπει να είναι προσεκτικά στοχευμένα και να καλύπτουν τομείς που αποτελούν προτεραιότητα για την κλιματική δράση σε αυτές τις περιοχές, όπως η καθαρή, ασφαλής και συνδεδεμένη κινητικότητα, η ενεργειακή απόδοση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα ύδατα και τα λύματα, καθώς και η βιομηχανία, η κυκλική οικονομία, η διατροφή και η γεωργία. Οι συμβουλευτικές μας υπηρεσίες μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση της ευαισθητοποίησης, στην εκπόνηση στρατηγικών και έργων και στην ανάπτυξη των διοικητικών ικανοτήτων, αλλά παράλληλα μπορούν και να βοηθήσουν ώστε να υπερκεραστεί η έλλειψη χρηματοδότησης που αποτελεί το βασικό εμπόδιο σε αυτές τις επενδύσεις.
Οι κλυδωνισμοί που ενδέχεται να προκαλέσουν στην αγορά εργασίας και στις βιομηχανίες η ψηφιακή μετάβαση και ο αυτοματισμός επισκιάζονται ορισμένες φορές από τις ραγδαίες αλλαγές που επιβάλλει η απανθρακοποίηση. Σημαντικά όμως είναι και τα διαρθρωτικά κενά που παρατηρούνται στις ψηφιακές και καινοτόμες δραστηριότητες και δεξιότητες στις περιφέρειες συνοχής. Σύμφωνα με την έρευνά μας για τις επενδύσεις που διενεργήθηκε το 2020, το 63% των επιχειρήσεων στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες της Ευρώπης δεν αναπτύσσουν καμία δραστηριότητα καινοτομίας. Ακόμα και μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων, το ποσοστό που αναπτύσσει δραστηριότητες καινοτομίας είναι αισθητά χαμηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό άλλων περιοχών της Ευρώπης (39% έναντι 52%). Σε αυτές τις περιφέρειες πρέπει να σχεδιαστούν νέες πολιτικές που θα ενθαρρύνουν την καινοτομία, θα αυξήσουν το εισόδημα και θα υποστηρίξουν την προσαρμογή στην ψηφιακή μετάβαση.
Στο πλαίσιο της νέας προσέγγισης που ακολουθούμε έναντι της συνοχής, σκοπεύουμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το πρόβλημα, βοηθώντας τις εταιρείες μεσαίας κεφαλαιοποίησης στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες να χρησιμοποιούν δοκιμασμένες τεχνολογίες, καθώς και να αναπτύσσουν δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης. Οι εταιρείες μεσαίας κεφαλαιοποίησης είναι πολύ σημαντικές επειδή, σύμφωνα με τις έρευνες, επηρεάζουν με πολύ θετικό τρόπο τις κοινότητές τους. Επίσης, θα βοηθήσουμε την πρόσβαση των εταιρειών μεσαίας κεφαλαιοποίησης σε χρηματοδοτικούς πόρους, δανείζοντας τις εταιρείες αυτές απευθείας ή μέσω προγραμμάτων με ενδιάμεσους χρηματοδοτικούς φορείς.
Σε τελική ανάλυση, σκοπός μας δεν είναι μόνο να βοηθήσουμε τις περιφέρειες συνοχής, αλλά να φέρουμε τους πολίτες της Ευρώπης πιο κοντά και να ενισχύσουμε την ενότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
