Да се покренат проекти и да се направат подобни за финансирање не е лесно. Честопати, потребни се години за да се соберат сите делови – од подготовка на документацијата за проектот до наоѓање на средствата.
За да им помогне на земјите од Западен Балкан да покренат стратешки проекти, Европската комисија ја стартуваше Инвестициската рамка за Западен Балкан (WBIF) во 2009 година.
„Со соединувањето на Европската Унија, меѓународните финансиски институции, билатералните донатори и корисници, WBIF може да мобилизира многу поголема сума на вкупни инвестиции за проекти во областите на транспорт, енергија, клима и животна средина, човечки капитал и развој на приватен сектор“, изјави Холгер Шредер, директорот за Регионалните програми за Западен Балкан во Генералниот директорат за соседство и преговори за проширување на Европската комисија.
Таа обезбеди клучна помош за економиите од Западен Балкан и го поддржа регионот во унапредувањето на процесот на пристапување и конвергенција кон Европската Унија.
Капацитет на инвестиции во Западен Балкан
WBIF е главното средство за спроведување на Економскиот и инвестициски план на ЕУ за Западен Балкан усвоена во 2020 година за да се поттикне долгорочното економско закрепнување на регионот и да се поттикне регионалната социоекономска интеграција.
Според Економскиот и инвестициски план за Западен Балкан, WBIF одобри 68 водечки проекти што се очекува да мобилизираат 10,5 милијарди евра вкупни инвестиции, вклучително и 3 милијарди евра грантови од ЕУ, во одржлив транспорт, енергија, животна средина и клима, развој на дигиталниот, човечки капитал и приватниот сектор.
Некои од очекуваните резултати од овие проекти вклучуваат:
- 489 километри нови и надградени железнички линии.
- 1.920 MW во капацитет на обновлива енергија.
- 123 километри далноводи.
„Проектите поддржани од WBIF имаат директна корист за граѓаните и бизнисите во Западен Балкан, на пример, со обезбедување околу 1,2 милиони луѓе со подобрена вода за пиење и канализација или поддршка на образованието за 220.800 студенти“, изјави Шредер.
Иако финансирањето со грантови е важно, Европската Унија обезбедува и средства за гаранции преку Гарантниот фонд за Западен Балкан за да се минимизира ризикот на инвеститорите и на тој начин да се овозможат инвестиции. WBIF, исто така, го поддржа Западен Балкан за време на пандемијата COVID-19 и енергетската криза со пакетот за енергетска поддршка од 1 милијарда евра.
Клучен партнер
Европската инвестициска банка, финансискиот огранок на Европската Унија, е еден од основачките партнери на WBIF. Европската инвестициска банка води на 23 од 68 водечки инвестиции според Економскиот и инвестициски план за Западен Балкан. Овие инвестиции предводени од ЕИБ во рамките на Планот добија 1,7 милијарди евра грантови од ЕУ за вкупна инвестиција од 5,3 милијарди евра во обновливи извори на енергија, водоснабдување и третман на отпадни води, образовна инфраструктура и проекти за железнички, патен и воден транспорт.
„Долгогодишното партнерство со Европската инвестициска банка е од клучно значење за успехот на WBIF, особено за инвестиции во голема инфраструктура“, изјави Шредер. „Ја цениме и Европската инвестициска банка како клучен партнер во спроведувањето на гаранциите на Европскиот фонд за одржлив развој плус“.
48 % од средствата на ЕУ се спроведуваат преку ЕИБ
Од 2009 година, инвестициите предводени од Европската инвестициска банка во рамките на WBIF добија грантови од 2,1 милијарди евра за 15,6 милијарди евра во вкупна вредност на инвестициите. Севкупно, 48 % од средствата на WBIF се спроведуваат преку инвестиции предводени од ЕИБ.
Тоа го вклучува железничкиот Коридор X во Србија, кој ќе ја модернизира главната рута север-југ што минува низ Србија и е составен дел од проширената основна Трансевропска транспортна (TEN-T) мрежа што ги поврзува Западна и Централна Европа со Грција, Турција и Западна Азија.
Покрај тоа, таа е главната меѓународна финансиска организација која ја поддржува изградбата на нова пречистителна станица за отпадни води во Подгорица и проширување на канализационата мрежа. Европската инвестициска банка, исто така, го предводи развојот на нов парк со ветерници од 132 MW во Босна и Херцеговина, којшто ќе произведува енергија еднаква на годишната употреба на 72.700 домаќинства.
План на раст за Западен Балкан
Шредер, исто така, ја истакнува клучната улога што Европската инвестициска банка и другите финансиски партнерски институции на WBIF ја имаат во новиот План на раст за Западен Балкан. Усвоен во 2023 година, Планот има за цел да ги доближи партнерите од Западен Балкан до Европската Унија преку забрзување на социоекономската конвергенција и нудење на некои од придобивките од членството во ЕУ за регионот пред пристапувањето.
Планот вклучува зголемување на финансиската помош во форма на Средства за реформи и раст од 6 милијарди евра, од кои барем половина ќе бидат спроведени преку WBIF за насочени инфраструктурни инвестиции во областа на транспортот, енергијата, дигиталниот и развојот на човечкиот капитал.
За да пристапи до ова финансирање, секој корисник ќе треба да постигне напредок во структурните социоекономски и фундаментални реформи наведени во Реформските агенди.
„Партнерските економии, исто така, идентификуваа во нивните реформски агенди индикативен список на инфраструктурни проекти што треба да започнат во периодот од 2024 до 2027 година“, изјави Шредер. „Овие проекти се очекува да зголемат дополнителни инвестиции од партнерските финансиски организации на WBIF и билатералните донатори“.
