Fillimi dhe përgatitja e projekteve për financim nuk është e lehtë. Shpesh duhen vite për të mbledhur të gjitha pjesët – nga përgatitja e dokumentacionit të projektit deri te gjetja e fondeve.
Për të ndihmuar vendet e Ballkanit Perëndimor të fillojnë zbatimin e projekteve strategjike, Komisioni Evropian njoftoi Kornizën e Investimeve të Ballkanit Perëndimor (KIBP) në vitin 2009.
“Duke bashkuar Bashkimin Evropian, institucionet financiare ndërkombëtare, donatorët dypalësh dhe përfituesit, KIBP-ja është në gjendje të mobilizojë një sasi shumë më të madhe të investimeve totale për projekte në fushën e transportit, energjisë, klimës dhe mjedisit, kapitalit njerëzor dhe zhvillimit të sektorit privat.”, thotë Holger Schröder, kreu i njësisë për Programet Rajonale të Ballkanit Perëndimor në Drejtorinë e Përgjithshme të Komisionit Evropian për Fqinjësinë dhe Negociatat e Zgjerimit.
Ajo ofroi ndihmë kritike për ekonomitë e Ballkanit Perëndimor dhe mbështeti rajonin në avancimin e procesit të anëtarësimit dhe konvergjencës drejt Bashkimit Evropian.
Kapaciteti i investimit në Ballkanin Perëndimor
KIBP-ja është mjeti kryesor për zbatimin e Planit Ekonomik dhe të Investimeve të BE-së për Ballkanin Perëndimor, të miratuar në vitin 2020, për të nxitur rimëkëmbjen afatgjatë ekonomike të rajonit dhe për të nxitur integrimin socio-ekonomik rajonal.
Sipas Planit Ekonomik dhe të Investimeve për Ballkanin Perëndimor, KIBP-ja ka miratuar 68 projekte kryesore që pritet të mobilizojnë investime me vlerë total prej 10,5 miliardë eurosh, duke përfshirë grante të BE-së me vlerë prej 3 miliardë eurosh për zhvillimin e sektorëve të transportit të qëndrueshëm, energjisë, mjedisit dhe klimës, digjital, kapitalit njerëzor dhe sektorit privat.
Disa nga rezultatet e pritura të këtyre projekteve përfshijnë:
- 489 km linja hekurudhore të reja dhe të përmirësuara.
- 1920 MW në kapacitet të energjisë së rinovueshme.
- 123 km linja transmetimi.
“Projektet e mbështetura nga KIBP-ja sjellin përfitime të drejtpërdrejta për qytetarët dhe bizneset në Ballkanin Perëndimor, për shembull duke siguruar ujë të pijshëm dhe kanalizime të përmirësuara për rreth 1,2 milionë njerëz ose duke mbështetur arsimin për 220 800 studentë”, tha Schröder.
Ndërkohë që financimi i granteve është i rëndësishëm, Bashkimi Evropian siguron gjithashtu fonde për garanci përmes Instrumentit të Garancisë për Ballkanin Perëndimor për të minimizuar rrezikun e investitorëve dhe për të mundësuar kështu investimet. KIBP-ja gjithashtu mbështeti Ballkanin Perëndimor gjatë pandemisë COVID-19 dhe krizës energjetike me paketën e mbështetjes së energjisë me vlerë 1 miliardë euro.
Partner thelbësor
Banka Evropiane e Investimeve, krahu financues i Bashkimit Evropian, është një nga partnerët themelues të KIBP-së. Banka Evropiane e Investimeve kryeson në 23 nga 68 investimet kryesore sipas Planit Ekonomik dhe të Investimeve për Ballkanin Perëndimor. Këto investime të udhëhequra nga BEI sipas planit morën grante të BE-së me vlerë 1,7 miliardë euro për një investim total prej 5,3 miliardë eurosh në energjinë e rinovueshme, furnizimin me ujë dhe trajtimin e ujërave të zeza, infrastrukturën arsimore dhe projektet e transportit hekurudhor, rrugor dhe ujor.
“Partneriteti afatgjatë me Bankën Evropiane të Investimeve është kritik për suksesin e KIBP-së, veçanërisht në investimet në infrastrukturë të madhe,” tha Schröder. “Ne gjithashtu vlerësojmë Bankën Evropiane të Investimeve si një partner kyç në zbatimin e garancive të Fondit Evropian për Zhvillim të Qëndrueshëm Plus.
48% e fondeve të BE-së të kanalizuara përmes BEI-t
Që prej vitit 2009, investimet e udhëhequra nga Banka Evropiane e Investimeve në kuadër të KIBP-së morën grante me vlerë 2,1 miliardë euro nga vlera totale e investimit prej 15,6 miliardë eurosh. Në përgjithësi, 48% e fondeve të KIBP-së janë kanalizuar përmes investimeve të udhëhequra nga BEI.
Ajo përfshin linjën hekurudhore Korridori X në Serbi, i cili do të modernizojë rrugën kryesore veri-jug që kalon përmes Serbisë dhe është një pjesë integrale e rrjetit të zgjeruar të Transportit Trans-Evropian (TEN-T) që lidh Evropën Perëndimore dhe Qendrore me Greqinë, Turqinë, dhe Azinë Perëndimore.
Përveç kësaj, ajo është organizata kryesore financiare ndërkombëtare që mbështet ndërtimin e një impianti të ri për trajtimin e ujërave të zeza në Podgoricë dhe zgjerimin e rrjetit të kanalizimit. Banka Evropiane e Investimeve po udhëheq gjithashtu zhvillimin e një ferme të re me erë me kapacitet 132 MW në Bosnje-Hercegovinë, e cila do të prodhojë energji ekuivalente me përdorimin vjetor të 72 700 familjeve.
Plani i rritjes për Ballkanin Perëndimor
Schröder gjithashtu thekson rolin kyç që Banka Evropiane e Investimeve dhe institucionet e tjera partnere financiare KIBP-së luajnë në Planin e ri të Rritjes për Ballkanin Perëndimor. I miratuar në vitin 2023, plani synon të afrojë partnerët e Ballkanit Perëndimor me Bashkimin Evropian duke përshpejtuar konvergjencën socio-ekonomike dhe duke ofruar disa nga përfitimet e anëtarësimit në BE përpara anëtarësimit.
Plani përfshin një rritje të asistencës financiare në formën e Instrumentit të Reformave dhe Rritjes me vlerë 6 miliardë euro, nga e cila të paktën gjysma do të kanalizohet përmes KIBP-së për investime të synuara në infrastrukturë si p.sh. në fushat e transportit, energjisë, digjitale dhe të zhvillimit të kapitalit njerëzor.
Për të pasur akses në këtë financim, çdo përfitues do të duhet të shënojë progres në reformat strukturore socio-ekonomike dhe themelore të specifikuara në agjendat e reformave.
“Ekonomitë partnere kanë identifikuar gjithashtu në agjendat e tyre të reformave një listë treguese të projekteve infrastrukturore që do të nisin në periudhën 2024-2027”, tha Schröder. “Këto projekte pritet të grumbullojnë investime të mëtejshme nga organizatat financiare partnere të KIBP-së dhe donatorët dypalësh.”
